អរិយធម៌ខ្មែរ ដែលធ្លាប់ជាកម្លាំងលេចធ្លោនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ មានមរតកវប្បធម៌ដ៏សម្បូរបែប ដែលជាប់ទាក់ទងគ្នាយ៉ាងស៊ីជម្រៅជាមួយនឹងវិញ្ញាណនិយម។ ប្រព័ន្ធជំនឿនេះ ដែលធ្វើឲ្យពុទ្ធសាសនា និងសាសនាហិណ្ឌូនៅក្នុងតំបន់នេះទទួលយកវិញ្ញាណដែលរស់នៅក្នុងពិភពធម្មជាតិ។ ក្នុងចំណោមវិញ្ញាណទាំងនោះមានអ្នកតា ជាវិញ្ញាណធម្មជាតិក្នុងស្រុកដែលគេជឿថារស់នៅតាមដើមឈើ រូបដី និងរូបទឹក។ អត្ថបទនេះនឹងស្វែងយល់ពីតួនាទីរបស់វិញ្ញាណនិយមក្នុងអារ្យធម៌ខ្មែរ និងសារៈសំខាន់នៃអ្នកតានៅក្នុងវប្បធម៌ក្នុងស្រុក។
អរិយធម៌ខ្មែរ៖ វិញ្ញាណនិយម
វិញ្ញាណនិយម គឺជាប្រព័ន្ធជំនឿដែលកំណត់ទុកជាមុននូវសាសនាដែលបានរៀបចំ ហើយត្រូវបានកំណត់លក្ខណៈដោយជំនឿថា មិនមែនមនុស្ស ដូចជាសត្វ រុក្ខជាតិ និងវត្ថុគ្មានជីវិត មានវិញ្ញាណកាន់កាប់។ នៅក្នុងអរិយធម៌ខ្មែរ វិញ្ញាណនិយមបានដើរតួនាទីសំខាន់ក្នុងជីវភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃរបស់ប្រជាជន។ ពិភពធម្មជាតិត្រូវបានគេមើលឃើញថាមានជីវិតជាមួយនឹងវិញ្ញាណ ហើយវិញ្ញាណទាំងនេះត្រូវបានគេគិតថាមានអំណាចដើម្បីជះឥទ្ធិពលដល់ជីវិតរបស់មនុស្ស។ អាស្រ័យហេតុនេះ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមានការគោរពយ៉ាងជ្រាលជ្រៅចំពោះធម្មជាតិ និងវិញ្ញាណដែលរស់នៅក្នុងនោះ។
តាមរយៈសាសនា អរិយធម៌ខ្មែរបានបង្កើតនូវប្រព័ន្ធដ៏ស្មុគស្មាញនៃពិធី និងពិធីបុណ្យដែលត្រូវបានរៀបចំឡើង ដើម្បីសម្រួលដល់ដួងវិញ្ញាណ និងធានាបាននូវភាពសុខដុមរមនារវាងពិភពធម្មជាតិ និងមនុស្ស។ ពិធីនេះច្រើនតែមានការថ្វាយអាហារ ផ្កា និងវត្ថុផ្សេងៗដល់វិញ្ញាណ ព្រមទាំងការបួងសួង និងសូត្រធម៌។ បដិបត្តិវិញ្ញាណនិយម មិនត្រឹមជាមធ្យោបាយសម្រាប់ប្រជាជនខ្មែរក្នុងការផ្សារភ្ជាប់ជាមួយនឹងពិភពធម្មជាតិប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែក៏ជាមធ្យោបាយនៃការថែរក្សាសណ្តាប់ធ្នាប់សង្គម និងស្ថិរភាពនៅក្នុងសហគមន៍របស់ពួកគេផងដែរ។
ឥទ្ធិពលនៃវិញ្ញាណនិយមក្នុងអរិយធម៌ខ្មែរនៅតែអាចមើលឃើញសព្វថ្ងៃនេះតាមទម្រង់នៃពិធីប្រពៃណី និងការប្រតិបត្តិដែលប្រជាជនកម្ពុជាបានបន្តគោរព។ ទោះបីជាមានការរីករាលដាលនៃព្រះពុទ្ធសាសនា និងសាសនាហិណ្ឌូនៅក្នុងតំបន់ក៏ដោយ ក៏វិញ្ញាណនិយមនៅតែជាផ្នែកសំខាន់មួយនៃអត្តសញ្ញាណវប្បធម៌របស់ប្រជាជនខ្មែរ ហើយគោលការណ៍របស់វានៅតែបន្តបង្កើតទស្សនៈពិភពលោក និងរបៀបរស់នៅរបស់ពួកគេ។
អ្នកតា៖ វិញ្ញាណធម្មជាតិក្នុងស្រុក
អ្នកតាគឺជាវិញ្ញាណធម្មជាតិក្នុងស្រុក ដែលគេជឿថារស់នៅក្នុងដើមឈើ ដី និងរូបទឹក។ វិញ្ញាណទាំងនេះត្រូវបានគេគិតថាជាអ្នកថែរក្សាពិភពធម្មជាតិ ហើយត្រូវបានប្រជាជនខ្មែរគោរពចំពោះអំណាច និងឥទ្ធិពលរបស់វា។ អ្នកតាត្រូវបានគេជឿថា មានសមត្ថភាពនាំមកនូវភាពរុងរឿង និងការការពារដល់អ្នកគោរព ក៏ដូចជានាំគ្រោះដល់អ្នកដែលមិនគោរព។
ការថ្វាយបង្គំអ្នកតាគឺជាទិដ្ឋភាពសំខាន់នៃវិញ្ញាណនិយមបែបខ្មែរ ហើយពាក់ព័ន្ធនឹងការសាងសង់ទីសក្ការៈបូជាតូចៗ ដែលគេស្គាល់ថា តាខ្មៅ ដែលជាកន្លែងបូជាដល់វិញ្ញាណ។ ទីសក្ការៈបូជាទាំងនេះអាចរកបាននៅទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា ដែលជារឿយៗមានទីតាំងនៅជិតដើមឈើ ថ្ម ឬប្រភពទឹក ដែលគេជឿថាអ្នកតាជាអ្នករស់នៅ។ គ្រឿងបូជាដែលធ្វើដល់អ្នកតាជាធម្មតារួមមាន អាហារ ផ្កា ធូប និងទៀន ហើយគឺដើម្បីបង្ហាញការគោរព និងដឹងគុណដល់វិញ្ញាណ។
ជំនឿលើអ្នកតាមិនត្រឹមតែជាការឆ្លុះបញ្ចាំងពីការគោរពរបស់ប្រជាជនខ្មែរចំពោះធម្មជាតិប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងជាវិធីនៃការរក្សាទំនាក់ទំនងប្រកបដោយសុខដុមរមនាជាមួយនឹងពិភពធម្មជាតិផងដែរ។ ដោយការលើកតម្កើងអ្នកតា ប្រជាជនខ្មែរខិតខំធានាបាននូវសុខុមាលភាពសហគមន៍ និងជីជាតិនៃដីរបស់ពួកគេ។ អ្នកតាត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាអ្នកការពារបរិស្ថាន ហើយត្រូវបានគេជឿថាមានអំណាចព្យាបាលអ្នកជម្ងឺ និងនាំលាភសំណាងដល់អ្នកដែលគោរពពួកគេ។
អរិយធម៌ខ្មែរ ជំនឿលើវិញ្ញាណនិយម និងអ្នកតា ឆ្លុះបញ្ចាំងពីទំនាក់ទំនងយ៉ាងស៊ីជម្រៅទៅនឹងពិភពធម្មជាតិ ដែលបានបន្តពូជពង្សអស់ជាច្រើនជំនាន់។ ទោះបីជាមានឥទិ្ធពលនៃសាសនាផ្សេងៗក៏ដោយ ក៏វិញ្ញាណនិយមនៅតែជាផ្នែកកណ្តាលនៃអត្តសញ្ញាណវប្បធម៌ខ្មែរ ហើយអ្នកតានៅតែត្រូវបានគេគោរពថាជាអ្នកការពារបរិស្ថានដ៏មានឥទ្ធិពល។ ទំនៀមទំលាប់ និងពិធីសាសនាដែលជាប់ទាក់ទងនឹងវិញ្ញាណនិយម និងការគោរពប្រណិប័តន៍អ្នកតា ជាការរំលឹកពីឥទ្ធិពលដ៏យូរអង្វែងនៃប្រព័ន្ធជំនឿបុរាណរបស់អរិយធម៌ខ្មែរលើពិភពលោកសម័យទំនើប។
