- Theravada Buddhism:
- Temples (Wats): Central to village life, spaces for worship, education, community gatherings
- Monks: Highly respected figures, offer teachings, blessings, and guidance
- Festivals: Major ones like Pchum Ben (ancestor remembrance), Visak Bochea (Buddha's birth, enlightenment, death), Kathina (robe-offering ceremony) influence daily life and mark the year.
- Morality: Emphasis on the Five Precepts (no killing, stealing, lying, sexual misconduct, intoxicants) guides behavior
- Animism:
- Hindu Influences:
- Architecture:
- Sculpture:
- Dance:
- Music:
- Textiles:
- Respect:
- Family:
- Festivals:
- Rural Life:
- Urbanization:
A. Ancient Kingdoms
- Pre-Angkorian: Funan Period (1st-6th centuries CE): Maritime trade focus, early kingdom
- Pre-Angkorian: Chenla Period (6th-8th centuries CE): Growth of inland power, diverse influences
- Angkorian Period: (9th-15th centuries CE): Golden age of the Khmer Empire, construction of Angkor Wat, regional power
- Post-Angkor Period: (15th-19th centuries CE): Decline of empire, regional power shifts, influence of neighboring kingdoms.
B. Modern history
- French Colonial Period: (19th-mid 20th century CE): Part of French Indochina, impact on infrastructure, society, nationalism.
- Modern Cambodia: (mid 20th century CE-present): Independence, Khmer Rouge era, rebuilding, contemporary nation
C. Well-known figures
- Indic Civilization: Cambodia was heavily influenced by Indian culture, including Hinduism, Buddhism, art styles, and concepts of kingship.
- Sinosphere: Influence from China was present in trade, technology, and some political concepts.
- Theravada Buddhist World: Cambodia is a major center of Theravada Buddhism, shaping values, traditions, and the role of monks in society.
- ព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទ៖
- ព្រះវិហារ (វត្តអារាម) : កន្លែងរស់នៅកណ្តាលភូមិ កន្លែងសម្រាប់បូជា ការអប់រំចិត្ត ការជួបជុំសហគមន៍
- ព្រះសង្ឃ ៖ ជាទីគោរពដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ ប្រគេនពាក្យប្រៀនប្រដៅ ប្រសិទ្ធពរ និងការណែនាំ
- ពិធីបុណ្យ ៖ បុណ្យធំៗដូចជា ភ្ជុំបិណ្ឌ (រំលឹកគុណដូនតា) វិសាខបូជា (ព្រះពុទ្ធប្រសូត ត្រាស់ដឹង បរិនិព្វាន) កឋិនទាន (បុណ្យកឋិនទាន) ជះឥទ្ធិពលលើជីវិតប្រចាំថ្ងៃ និងបុណ្យឆ្លងឆ្នាំ។
- សីល ៖ ការប្រកាន់យកនូវសីលប្រាំប្រការណែនាំនូវការប្រព្រឹត្ត (គ្មានការសម្លាប់ ការលួច ការកុហក ការប្រព្រឹត្តខុសក្នុងផ្លូវភេទ ការស្រវឹង)។
- វិញ្ញាណ ឬនិមិត្ដនិយម៖:
- អ្នកតា ៖ ព្រលឹងអ្នកស្រុក ដែលគេជឿថា រស់នៅក្នុងទម្រង់ជាដើមឈើ ដី និងទឹក។
- តង្វាយ ៖ គ្រឿងបូជាឬធូបតូចៗដែលគេទុកចោលជាទូទៅដើម្បីបន្ទន់វិញ្ញាណនិងសុំការការពារ
- អ្នកជំនាញខាងពិធីសាសនា ៖ គ្រូខ្មែរ (គ្រូបុរាណ) ឬអ្នកប្រកបរបរនេះត្រូវបានអញ្ជើញឲ្យធ្វើពិធីជាក់លាក់ណាមួយ ឬពេលដែលគេត្រូវការ
- ឥទ្ធិពលហិណ្ឌូ៖
- លំនាំក្នុងពិធី ៖ ពិធីរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍មួយចំនួន និងប្រពៃណីរាជវង្សមានបញ្ចូលក្បួនពីនៃឥទ្ធិពលហិណ្ឌូ
- វីរកថា ៖ រាមកេរ្តិ៍ ជាប្រភពសំខាន់សម្រាប់របាំ អក្សរសាស្ត្រ និងសិល្បៈទស្សនីយភាព
- ស្ថាបត្យកម្ម៖
- ការរចនាប្រាសាទ ៖ តំណាងភ្នំព្រះសុមេរុ (ចំណុចកណ្ដាលចក្រវាឡ) ការប្រើប្រាស់និមិត្តសញ្ញា និងការតំរង់ទិស
- ស្ថាបត្យកម្មខាងអាណាចក្រ ៖ ព្រះបរមរាជវាំង ផ្ទះសម្បែងដែលមានលក្ខណៈខុសប្លែកគ្នាតាមតំបន់ផ្សេងៗ
- ការសម្របខ្លួនតាមបែបទំនើប៖ ស្ថាបត្យករសហសម័យបានបង្កប់ការបំផុសគំនិតពីទម្រង់បុរាណ
- រូបចម្លាក់៖
- សមា្ភរៈចម្រុះ៖ ថ្មភក់ សំរិទ្ធ ឈើ សូម្បីតែលោហធាតុដ៏មានតម្លៃសម្រាប់បុគ្គលសំខាន់ៗ
- រចនាបថ៖ ការវិវត្តន៍ពីទម្រង់និយមសម័យអង្គរ ទៅជារចនាបថក្រោយអង្គរដែលបង្ហាញឱ្យឃើញកាន់តែច្រើន
- រូប៖ មិនត្រឹមតែជាអាទិទេពប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែក៏មានរូបបុគ្គលពីជីវិតប្រចាំថ្ងៃ ពួកសត្វផ្សេងៗ និងសត្វក្នុងទេវកថាផងដែរ។
- របាំ៖
- របាំអប្សរា៖ ត្រូវបានយកលំនាំដោយចម្លាក់ប្រាសាទ ដែលជាទម្រង់បុរាណខ្មែរដ៏មានតម្លៃ
- របាំត្រុដិ របាំក្បាច់បុរាណ៖ ទម្រង់បុរាណផ្សេងទៀតដែលមានសំលៀកបំពាក់ប្លែកៗ និងបែបនិទានរឿង
- របាំប្រជាប្រិយ៖ ជាក់លាក់តាមតំបន់ ជារឿយៗត្រូវបានផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹងពិធីបុណ្យច្រូតកាត់ (ដារលាន) ពិធីមង្គលការ និងពិធីបុណ្យតាមភូមិ
- តន្ត្រី៖
- វង់ភ្លេងពិណពាទ្យ៖ ឈុតវង់ភ្លេងផ្សេងៗដែលប្រើសម្រាប់ធ្វើពិធី អាយ៉ងស្រមោល ឬរាំអម
- មហោរី
៖ ជាក្រុមភ្លេងតូចជាងដែលលាយឧបករណ៍ប្រពៃណីជាមួយនឹងខ្សែដែលពេញនិយមសម្រាប់ពិធីបុណ្យផ្សេងៗ - ឥទ្ធិពលទំនើប ៖ បែបបទតន្ត្រីពេញនិយមរួមបញ្ចូលបទភ្លេង ឬឧបករណ៍ភ្លេងប្រពៃណី
- វាយនភណ្ឌ៖
- ការតម្បាញ ហូលល្បើក ៖ បច្ចេកទេសត្បាញបន្ថែមដ៏ស្មុគស្មាញ ជាអាទិ៍សម្រាប់សំលៀកបំពាក់ក្នុងពិធីផ្សេងៗ
- លំនាំតាមតំបន់ ៖ រចនាបថសូត្រខុសគ្នាតាមតំបន់ផ្សេងៗ
- ថ្នាំជ្រលក់ពណ៌ធម្មជាតិ ៖ ថ្នាំពណ៌តាមបែបប្រពៃណីបានពីរុក្ខជាតិ និងសត្វល្អិត នៅតែប្រើប្រាស់បានដដែល
- សេចក្តីគោរព៖
- ការប្រើប្រាស់ងារ ៖ "លោក" និង "លោកស្រី" ដើម្បីបង្ហាញពីភាពគួរសម ជាពិសេសចំពោះមនុស្សចាស់។
- ភាសាកាយវិការ ៖ ជៀសវាងការប៉ះក្បាលនរណាម្នាក់ យកជើងចង្អុល ត្រូវបានគេចាត់ទុកថា ឈ្លើយណាស់។
- ក្រុមគ្រួសារ៖
- ពិធីមង្គលការ ៖ ការប្រារព្ធពិធីបែបច្រើនថ្ងៃ ជាមួយនឹងការបញ្ចូលគ្នានៃពុទ្ធសាសនា អ្នកវិញ្ញាណនិយម និងសូម្បីតែពិធីសាសនាដែលទទួលឥទ្ធិពលពីហិណ្ឌូមួយចំនួន
- ការចិញ្ចឹមកូន៖ ជីដូនជីតាតែងតែចូលរួមយ៉ាងខ្លាំង ដោយសង្កត់ធ្ងន់លើតម្លៃប្រពៃណី
- ពិធីបុណ្យ៖
- បុណ្យចូលឆ្នាំថ្មីប្រពៃណីជាតិខ្មែរ (ចូលឆ្នាំថ្មី)៖ ការប្រារព្ធពិធីជាច្រើនថ្ងៃនៃការបន្តជាថ្មី ជាមួយនឹងការប្រោះព្រំ លេងល្បែងកំសាន្ត និងពេលជួបជុំគ្រួសារ។
- ពិធីបុណ្យអុំទូក (បុណ្យអុំទូក)៖ បុណ្យអុំទូក បណ្តែតប្រទីប អកអំបុក និងសំពះព្រះខែ
- ជីវិតជនបទ៖
- បច្ចេកទេសធ្វើស្រែចម្ការ៖ ការដាំស្រូវសើម ការប្រើគោឈ្មោលតាមរដូវកាល
- ផ្សារភូមិ៖ មជ្ឈមណ្ឌលពាណិជ្ជកម្ម និងអន្តរកម្មសង្គម
- សហគមន៍ជិតស្និទ្ធ៖ ការពឹងផ្អែកលើអ្នកជិតខាង និងក្រុមគ្រួសារធំ
- នគរូបនីយកម្ម៖
- ភ្នំពេញ៖
រាជធានីកំពុងរីកចម្រើនយ៉ាងឆាប់រហ័ស ជាមួយនឹងភាពផ្ទុយគ្នាស្រឡះរវាងសង្កាត់ទំនើប និងសង្កាត់ចាស់ៗ - ទីក្រុងតូចៗ៖ ផ្តល់ឱកាស ប៉ុន្តែរក្សាទំនាក់ទំនងទៅនឹងទម្លាប់ប្រពៃណី
- បញ្ហាប្រឈម៖ ភាពតានតឹងរវាងទំនៀមទម្លាប់ និងរបៀបរស់នៅទីក្រុង
- ភ្នំពេញ៖
ក. នគរបុរាណ
ខ. ប្រវត្តិសាស្ត្រសម័យទំនើប
គ. បុគ្គលមានឈ្មោះក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ
- អាស៊ីអាគ្នេយ៍៖ អរិយធម៌ខ្មែរស្ថិតនៅចំកណ្តាលនៃអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដោយឥទ្ធិពលបានលាតសន្ធឹងដល់បច្ចុប្បន្នគឺប្រទេសថៃ ឡាវ និងវៀតណាម។
- អាងទន្លេមេគង្គ៖ ប្រព័ន្ធទន្លេមេគង្គមានជីជាតិមានសារៈសំខាន់ចំពោះការអភិវឌ្ឍន៍ និងវិបុលភាពនៃអាណាចក្រខ្មែរ។
- អរិយធម៌ឥណ្ឌូ៖ ប្រទេសកម្ពុជាបានទទួលឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងពីវប្បធម៌ឥណ្ឌា រួមទាំងសាសនាហិណ្ឌូ ព្រះពុទ្ធសាសនា រចនាបថសិល្បៈ និងគោលគំនិតនៃរាជាធិបតេយ្យ។
- ឥទ្ធិពលចិន៖ ឥទ្ធិពលពីប្រទេសចិនមានវត្តមាននៅក្នុងពាណិជ្ជកម្ម បច្ចេកវិទ្យា និងគោលគំនិតនយោបាយមួយចំនួន។
- ពិភពពុទ្ធសាសនាថេរវាទ៖ ប្រទេសកម្ពុជាគឺជាមជ្ឈមណ្ឌលដ៏សំខាន់នៃព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទ ដែលកំណត់តម្លៃ ទំនៀមទម្លាប់ និងតួនាទីរបស់ព្រះសង្ឃក្នុងសង្គម។
